Her Yaşadığımız Olumsuz Olay Travma Mıdır?
Günlük yaşamda hepimiz zaman zaman zorlayıcı, üzücü ya da stresli olaylarla karşılaşırız. İş yerinde yaşanan bir tartışma, ilişkilerdeki çatışmalar, akademik başarısızlık, ekonomik sıkıntılar veya bir yakınımızla yaşadığımız anlaşmazlık gibi durumlar ruh halimizi etkileyebilir. Ancak, her olumsuz olay bir travma olarak değerlendirilmeli midir? Travma, psikolojik dünyamızda nasıl bir yer tutar ve hangi olaylar travmatik etki yaratır? Bu yazıda bu sorulara yanıt arayacağız.
Travma Nedir?
Travma, bireyin fiziksel ya da psikolojik olarak aşırı derecede zorlandığı, kendisini tehdit altında hissettiği ve başa çıkmakta güçlük çektiği olaylar sonucu ortaya çıkan bir durumdur.
Travmatik olaylar şunları içerebilir:
• Doğal afetler (deprem, sel, yangın vb.)
• Ciddi kazalar veya fiziksel saldırılar
• Cinsel ya da fiziksel istismar
• Yakın veya sevilen birinin ani kaybı
• Savaş, terör saldırıları veya zorunlu göç
Bu tür olaylar, kişinin güvenlik hissini derinden sarsarak ruhsal dünyasında kalıcı izler bırakabilir.
Olumsuz Olay ve Travma Arasındaki Fark Nedir?
Her olumsuz olay, bireyin psikolojik dünyasında etkiler bırakabilir ancak bu etkiler her zaman travma düzeyinde olmaz. Kişinin yaşadığı olayın travmatik olup olmadığını belirleyen bazı faktörler şunlardır:
• Beklenmedik Olması: Ani ve tahmin edilemeyen olaylar travmatik etki yaratabilir. Örneğin, günlük stresler zaman içinde yönetilebilirken, ani bir kayıp daha derin bir sarsıntıya neden olabilir.
• Kişisel Algı: Aynı olay farklı bireylerde farklı etkiler yaratabilir. Örneğin, bir trafik kazası kimi kişilerde kısa süreli stres yaratırken, başkalarında uzun süreli travmatiketkilere yol açabilir.
• Başa Çıkma Mekanizmaları: Kişinin geçmiş yaşantıları, psikolojik dayanıklılığı ve destek sistemleri travmatik etkilerin nasıl işleneceğini belirleyebilir.
• Şiddet ve Tehdit İçeriği: Fiziksel zarar veya ölüm tehdidi içeren olaylar, bireyin travma yaşama ihtimalini artırır.
Travmanın Nörobiyolojik Etkileri
Travmatik olaylar beynin işleyişini doğrudan etkileyebilir. Özellikle travmaya yanıt veren üç ana beyin bölgesi bu süreçte önemli rol oynar:
• Amigdala: Tehdit algısında kritik rol oynayan bu yapı, korku ve stres tepkilerini düzenler. Travmatik bir olay sonrasında amigdala aşırı aktif hale gelir ve birey, benzer durumlarla karşılaştığında yoğun korku hissi yaşar.
• Hipokampus: Bellek ve öğrenme süreçlerinde görev alan hipokampus, travmatik anıları işleyerek geçmişle şimdiyi ayırt etmeye yardımcı olur. Öyle ki travma sonrası stres bozukluğu (TSSB) yaşayan bireylerde hipokampus hacminin küçüldüğü gözlemlenmiştir.
• Prefrontal Korteks: Düşünme, karar verme ve duygusal düzenleme ile ilgili olan bu bölge, travma sonrası işlev kaybına uğrayabilir. Bu durum, bireyin stresle başa çıkmasını zorlaştırr.
Bu nörobiyolojik değişimler, travma sonrası bireyin ani tepkiler vermesine, yoğun kaygı hissetmesine ve travmatik anıları istemeden tekrar yaşamasına neden olabilir.
Olumsuz Olaylar Karşısında Psikolojik Sağlığı Korumak
Yaşamın doğal akışında zorlayıcı durumlarla karşılaşmak kaçınılmazdır. Ancak, her olumsuz olayın travma haline gelmesini önlemek mümkündür. Bunun için aşağıda yer verilen maddeleri uygulamak önem arz eder:
• Duyguları Tanımak ve Kabul Etmek: Olumsuz duyguları bastırmak yerine, onları anlamak ve kabullenmek ilk basamaktır.
• Stres Yönetimi Teknikleri Kullanmak: Meditasyon, nefes egzersizleri ve fiziksel aktivite gibi yöntemler ruhsal dengeyi korumaya yardımcı olabilen seçeneklerdendir.
• Sağlıklı Rutinler Oluşturmak: Yeterli uyku, düzenli beslenme ve sosyal bağlantılar psikolojik dayanıklılığı artırır.
• Destek Almak: Güvenilen kişilerle duygular paylaşılmalı, gerekirse bir uzmandan destek alınmalıdır.
Psikoeğitim Amaçlı Teknikler
Olumsuz olaylarla başa çıkmada etkili bazı psikoeğitim teknikleri şunlardır:
1. Bilinçli Farkındalık (Mindfulness): Kişinin duygu ve düşüncelerini yargılamadan kabul etmesine yardımcı olur. Günlük birkaç dakika nefes egzersizi yapmak bile stres seviyesini düşürebilir.
2. Bilişsel Yeniden Yapılandırma: Olumsuz düşünceleri fark etmek ve daha gerçekçi düşüncelerle değiştirmek, travmatik etkileri hafifletir.
3. Güvenli Alan Teknikleri: Travmatik anıları tetikleyen durumlarda bireyin kendisini güvende hissetmesini sağlamak için rahatlatıcı imgeleme yöntemleri sık kullanılan bir seçenektir.
4. Progresif Kas Gevşetme: Kasları sistematik olarak gevşeterek stresin bedensel etkilerini azaltan bir tekniktir.
5. Duygusal Dışavurum Çalışmaları: Günlük tutma, resim çizme veya sanatsal faaliyetler aracılığıyla duyguların dışa vurulması, bireyin duygusal yükünü hafifletebilir.
Sonuç
Her olumsuz olay, bireyde duygusal dalgalanmalara neden olabilir ancak bu, her deneyimin travma olduğu anlamına gelmez. Travma, genellikle bireyin başa çıkma kapasitesini aşan, şiddetli ve tehdit içeren olaylarla ilişkilidir. Olumsuz olaylarla başa çıkabilmek için psikolojik dayanıklılığı artırmak, destek sistemlerini güçlendirmek ve gerektiğinde profesyonel yardım almak ruh sağlığı açısından kritik öneme sahiptir. Unutulmamalıdır ki, zorlayıcı deneyimler karşısında güçlü kalabilmek ancak psikolojik esneklik geliştirmekle mümkündür. Bu anlamda zorlandığınızı düşünüyorsanız; Beytepe Officium Plaza’da yer alan “Uzman Doktor Ayşe Zeynep İpek Muayenehanesi Psikiyatri & Psikoterapi”e başvurarak yaşadığınız travma/larınızın olumsuz etkilerinden kurtulabilirsiniz.
