Ergenlik, bireyin kimliğini tanımladığı, bağımsızlık arayışına girdiği ve duygusal dalgalanmalar yaşadığı bir dönemdir. Bu süreçte ebeveynler, çocuklarıyla iletişim kurmakta zaman zaman zorlanabilirler. Nesil farkı, iletişim tarzı ve ergenin gelişimsel özellikleri bu süreci etkileyen faktörler arasında yer alır.
Sağlıklı bir ebeveyn-ergen iletişimi; hem ergenin gelişimini destekler hem de aile içindeki huzuru artırır. Ergenlerle sağlıklı iletişim kurabilmenin yolu ise ergenlik döneminin özelliklerini bilmekten geçer:
1. Ergenlik Döneminin Özelliklerini Anlamak
Ergenlik, çocukluktan yetişkinliğe geçiş sürecidir. Bu süreç bireyin bedensel, duygusal, zihinsel ve sosyal gelişiminde büyük değişiklikler yaşadığı bir dönemdir. Bu dönemde gençler:
• Kimlik gelişimiyle ilgilenirler. Başka bir deyişle “Ben kimim?” sorusuna yanıtlar ararlar.
• Bağımsızlık arayışına girer. Bu arayış sırasında zaman zaman ebeveynlerden uzaklaşma eğiliminde olabilirler.
• Duygusal dalgalanmalar yaşarlar. Bu yüzden ruh halleri sık sık değişebilir.
• Arkadaş gruplarıyla bağ kurma süreci önem kazanır. Dolayısıyla aileden çok akran ilişkilerine önem verebilirler.
• Eleştirilere duyarlıdırlar. Bu sebeple ebeveynlerinden gelen eleştirileri büyütme eğiliminde olabilirler.
Bu gelişimsel özellikleri bilmek, ebeveynlerin çocuklarını daha iyi anlamasına ve onlara uygun şekilde yaklaşmasına yardımcı olabilir.
2. Ergenle Etkili İletişimin Temel İlkeleri
Etkili iletişim, ebeveynlerin ergen çocuklarıyla güçlü bir bağ kurmalarını sağlar. Bunun için dikkat edilmesi gereken temel noktalar şunlardır:
a) Dinleme Becerilerini Geliştirmek
Ebeveynlerin çocuklarını dinlerken şu noktalara dikkat etmesi gerekir:
• Aktif dinleme yapın: Göz teması kurarak, jest ve mimiklerle çocuğunuzla ilgilendiğinizi gösterin.
• Yargılamadan dinleyin: Ergenler, eleştirildiklerini hissettiklerinde savunmaya geçebilirler. Yargılanmadan dinlendiğini hisseden ergen düşüncelerini daha rahat ebeveynine açacaktır.
• Empati kurun: “Bunu yaşamak senin için zor olmalı.” gibi cümlelerle çocuğunuzun duygularını anlamaya çalışın. Çünkü kimse anlaşılmadığını düşündüğü birisine kendisini açmayacaktır.
b) Açık ve Net İletişim Kurmak
• Kendi duygu ve düşüncelerinizi ifade ederken “Ben dili” kullanın. Örneğin, “Bu şekilde davrandığında üzülüyorum.” demek, suçlayıcı olmadan iletişim kurmanıza yardımcı olur.
• Sözel olmayan iletişime dikkat edin. Vücut dili, ses tonu ve yüz ifadeleri iletmek istediğiniz mesajı güçlendirebilir.
c) Sabırlı ve Hoşgörülü Olmak
• Ergenlerin bağımsızlık arayışında olduklarını kabul edin.
• Onların dünyasını anlamaya çalışarak sabırlı olun ve karşılıklı güven ortamı oluşturun.
3. Ergenlerle Sağlıklı Sınırlar Koymak
Ebeveynlerin ergenlerle sağlıklı sınırlar belirlemesi, onların bireysel gelişimini destekleyecek ve sağlıklı ebeveyn-çocuk ilişkisini korumanıza yardımcı olacaktır.
a) Sınırların Neden Önemli Olduğunu Açıklayın
Ergenler, koyulan kuralların ve sınırların nedenini anlamadıklarında isyan edebilirler. Bu yüzden ebeveynler:
• Sınırları belirlerken mantıklı ve açıklayıcı olmalıdır.
• Sınır koyarken ergenin düşüncelerini dinlemeli ve ortak bir uzlaşma zemini oluşturmalıdır.
b) Esneklik Göstermek
• Katı kurallar yerine, gelişen durumlara göre uyum sağlayan sınırlar belirlemek daha sağlıklı olur.
• Aşırı denetleyici ya da aşırı serbest bir tutumdan kaçınarak, dengeyi sağlamak önemlidir.
4. Çatışmaları Sağlıklı Yönetmek
Ebeveyn-ergen ilişkilerinde zaman zaman çatışmalar yaşanması doğaldır. Çatışmaların yapıcı bir şekilde yönetilmesi, ilişkinin sağlamlaşmasına yardımcı olur.
a) Çatışma Anlarında Kontrolü Kaybetmemek
• Ergenler bazen duygu patlamaları yaşayabilir. Böyle zamanlar ebeveyn için gerçekten zorlayıcı olabilmektedir. Ancak bu anlarda ebeveynin sakin ve anlayışlı olması, iletişimi sağlıklı bir zemine çekecektir.
• Ergenin çok öfkeli ve konuşmaya açık olmadığı zamanlarda ise anında tepki vermek yerine, önce sakinleşip daha sonra çocuğunuzla konuşmak faydalı olabilir.
b) Orta Noktada Buluşmaya Çalışmak
• Çatışmalarda çözüm odaklı olmak, karşılıklı kazanç sağlayan bir sonuca ulaşmayı kolaylaştırır.
• Ebeveyn, kendi bakış açısını dayatmak yerine, ergenin düşüncelerini de dikkate almalıdır.
5. Ergenin Bağımsızlığını Desteklemek
Ebeveynler, çocuklarının büyüdüğünü ve kendi kararlarını verebileceğini kabul etmelidir. Bağımsızlık sürecini desteklerken şu noktalara dikkat edilmelidir:
• Kendi kararlarını vermelerine izin verin, ancak rehberlik sunmayı ihmal etmemeniz çok önemlidir.
• Onlara güven duyduğunuzu gösterin. Kendilerine olan güvenleri arttıkça, çocuğunuz daha sorumluluk sahibi birey haline gelecektir.
• Hata yapmalarına alan tanıyın. Hatalar, öğrenmenin bir parçasıdır ve ergenlerin kendi deneyimlerinden ders çıkarmasına yardımcı olur.
6. Teknoloji ve Sosyal Medya Kullanımı Konusunda Bilinçli Olmak
Günümüzde ergenler, büyük oranda dijital dünyayla iç içe bir yaşam sürmektedirler. Ebeveynlerin bu konuda bilinçli ve ilgili olması önemlidir.
• Sosyal medyanın bilinçli kullanımını teşvik edin. Ergenlerin mahremiyetine saygı göstererek, onları aşırı denetlememek gerekir.
• Dijital dünyada güvenliğin önemini vurgulayın. İnternetin risklerini açık ve samimi bir şekilde konuşarak bilinçlenmelerini sağlayabilirsiniz.
7. Sevgi ve Güven Ortamı Yaratmak
Ergenler, her ne kadar bağımsızlık arayışında olsalar da ebeveynlerinin desteğine, sevgisine ve anlayışına her zaman ihtiyaç duyarlar. Bu yüzden:
• Onlara Koşulsuz sevgi sunun. Eleştirirken bile sevginizi hissettirdiğinizden emin olun.
• Onları takdir edin. Çünkü küçük başarılarını bile fark edip desteklediğinizde, ergenler kendilerini daha değerli hissederler.
• Duygularını ifade etmeleri için güvenli bir alan sağlayın.
Sonuç
Ergenlik dönemi, ebeveynler için de öğrenme ve uyum sağlama sürecidir. Bu süreçte sabırlı olmak, aktif dinleme yapmak ve ergenin bireyselliğine saygı göstermek sağlıklı bir ilişki kurmanın anahtarlarıdır. Açık iletişim, sevgi ve güven temelli bir yaklaşım benimseyerek, ergeninizle güçlü bir bağ kurabilir ve onun gelişimini olumlu yönde destekleyebilirsiniz. Eğer ki bu konuda zorluk yaşıyorsanız ya da ergen çocuğunuzla daha sağlıklı bağ kurmak istiyorsanız aile görüşmesi yapmak için veya ergen terapisine ihtiyaç duyduğunu düşündüğünüz çocuğunuzun bireysel terapisi için Beytepe Officium Plaza’da bulunan muayenehanemize başvurarak profesyonel destek alabilirsiniz.
