Alışveriş Bağımlılığı Nedir?

Alışveriş bağımlılığı; olumsuz duygularla baş edebilmek için ortaya çıkan satın alma davranışı üzerindeki kontrolün kaybedilmesi ve bireyin bu davranışı sürekli tekrarlamasıyla karakterize bir bağımlılıktır. Bu bağımlılıkta bağımlısı olunan nesne bağımlılık yapıcı madde değil, satın alma davranışı olduğundan dolayı alışveriş bağımlılığı bir tür davranışsal bağımlılıktır.

Alışveriş Bağımlılığının Altında Yatan Nedenler Nelerdir?

Alışveriş bağımlılığı tıpkı diğer ruhsal hastalıklar gibi pek çok faktörün ortak etkisi sonucunda ortaya çıkmaktadır. Bu faktörlerin başında ise kişinin anlam arayışı içinde olması, hazcı alışveriş motivasyonuyla hareket etmesi ve düşük benlik saygısına sahip olması gibi psikolojik faktörler gelmektedir. Ayrıca bireyler alışverişi; istenmeyen duyguları gidermek ve daha iyi hissetmek için telafi edici bir mekanizma olarak da kullanabilmektedir. Bu yöntemi tercih eden kişiler aslında yaşamaktan kaçındığı duyguların iç dünyasında bir yerlerde gizli kalmasını sağlamaktadır. Ancak engellenemeyen satın alma davranışı kişinin işlevselliğini belirgin düzeyde bozduğu için bu yöntem, pek çok olumsuz sonucu beraberinde getiren sağlıklı olmayan bir başa çıkma mekanizmasıdır. Alışveriş bağımlılığının ortaya çıkmasına kolaylaştıran nedenlerden bir diğeri de artan internet ve sosyal medya kullanımıdır. Çünkü aşırı internet kullanımı materyalizme katkıda bulunarak satın alma davranışını körükleyebilmekte, aslında hayatın içinde olan satın alma davranışını sorunlu bir davranışa ve bağımlılığa dönüştürebilmektedir.

Alışveriş Bağımlılığının Klinik Özellikleri Nelerdir?

Alışveriş bağımlılığında sık görülen belirtiler; daha iyi hissetmek için daha fazla miktarda ve daha sık alışveriş yapma, alışveriş yapmadığında huzursuz hissetme, zihnin sürekli alışveriş yapma düşüncesiyle meşgul olması, planlanandan çok daha uzun süre alışveriş yapma, alışverişi durduramama, alışveriş için büyük zaman ayırma, engellenemeyen satın alma davranışı nedeniyle sosyal ilişkilerde bozulma, ciddi maddi kayıplar yaşama ve tüm bu olumsuzluklarına rağmen alışverişe devam etmedir.

Alışveriş bağımlılığı olan kişi satın alma davranışı öncesinde kaygı ve sıkıntı hissetmektedir. Bu sıkıntı hissiyle birlikte kişi; büyük bir hazla alışveriş yapmayı arzulamaktadır. Alışveriş yaptığındaysa kısa süreli bir rahatlama yaşamaktadır. İşte tam da bu yüzden tüm kayıplara rağmen kişi tekrar tekrar alışveriş yapmaya çekilmektedir. Ancak bu rahatlık hissi kısa süre devam etmekte, sonrasında ise suçluluk, pişmanlık, gerginlik, üzüntü, kaygı ve huzursuzluk gibi olumsuz duygular kendini belli etmektedir.

Alışveriş Bağımlılığının Aşamaları Nelerdir?

Alışveriş bağımlığının 4 aşaması olduğu bildirilmiştir. Bu aşamaların ismi sırasıyla bekleme, hazırlık, alışveriş yapma ve harcamadır. Kişi bekleme aşamasındayken alışveriş yapmakla ilgili aşırı düzeyde zihinsel meşguliyete sahiptir ve bu yüzden de zihnen bir hayli zorlanmaktadır. Bekleme aşamasından sonra gelen hazırlık aşamasındaysa bağımlı zihnen kendisini alışverişe hazır hissetmektedir. Ancak yine de kişinin zihni alışverişi ne zaman yapacağı, ne alacağı alışverişin nasıl geçeceği gibi bu davranışın ayrıntılarıyla meşguldür. Kişi bu aşamaları geride bıraktığında artık alışveriş aşaması başlar ve bu aşamada ruhsal rahatlamaya neden olan satın alma davranışını deneyimler. Bu davranış kişiye kısa süreli de olsa bir haz ağlar. Son aşamada ise kişi yaptığı alışveriş nedeniyle yoğun bir üzüntü, hayal kırıklığı, suçluluk, pişmanlık, huzursuzluk gibi olumsuz duyguları yaşamaya başlar.

Alışveriş Bağımlılığının Toplumda Görülme Oranı Nedir?

Alışveriş bağımlılığın toplumda ne sıklıkta görüldüğüne yönelik net bir veri bulunmamaktadır.

Alışveriş Bağımlılığının Tedavisi Nasıl Yapılmaktadır?

Alışveriş bağımlılığı bir tür davranışsal bağımlılık olup, tedavisi tıpkı diğer davranışsal bağımlılıklar gibi psikoterapiler aracılığıyla sağlanmaktadır. Alışveriş bağımlılığının altta yatan nedenlerin başında psikodinamik nedenler geldiğinden dolayı Dinamik Yönelimli Terapiler bu hastalığın tedavisinde sık tercih edilen yöntemlerdendir. Ayrıca Bilişsel Davranışçı Terapi de tercih edilen diğer bir terapi yöntemidir. Bununla birlikte alışveriş bağımlısı olan kişinin eşlik eden başka ruhsal yakınmaları veya hastalıkları varsa tedavi sürecini kolaylaştırması için bu yakınma veya hastalıklara yönelik medikal tedaviler de terapiyle birlikte uygulanabilmektedir.