Şizofreninin kelime anlamı zihin yarılması veya bölünmesidir.
Şizofreni psikotik bozuklukların prototipidir. Psikozun Türkçe karşılığı ise gerçeği değerlendirme yetisinde bozukluk olmasıdır. Dolayısıyla şizofrenide hastaların gerçeği değerlendirme, yargılama ve neden-sonuç ilişkisi kurma yetileri son derece bozulmuştur.
Şizofreni sosyal içe çekilmenin yanında hezeyan ve halüsinasyonlar ile karakterize kronik bir hastalıktır. Hastalık beyin işlevlerini olumsuz etkilediğinden dolayı belirgin bir bilişsel yıkımla seyreder. Bu hastalık kişinin algılamasını, düşünmesini, duygularını, davranışlarını da derinden etkiler. Ayrıca kişinin öz bakımını, ikili ilişkilerini ve mesleki başarısını bozduğu için işlevsellikte gözle görülür bir kayba da neden olur.
Herhangi bir zamanda şizofreni tanısı alan hastaların toplumdaki oranı %0,21 ile %0,7 arasında değişmektedir. Yaşam boyu görülme oranı ise yaklaşık %0.4’tür.
Şizofreni hastalığının klinik görünümü çok çeşitlidir. Ancak vurdumduymazlık, etrafa ilgisizlik, donukluk ve sosyal açıdan içe kapanma hemen hemen her hastada dikkati çeken bulgulardandır.
Hastaların çoğu tek düze konuşur ve konuşmanın içeriği fakirleşmiştir. Ayrıca düşünce içeriğinde gerçekle ilgisi olmayan, mantıklı düşünce veya açıklamalarla değiştirilemeyen, dirençli inanışlar olan sanrılar (hezeyan) vardır. Şizofreni hastalarında görülen sanrılara verilebilecek örnekler şöyledir: kendisine zarar verileceği, kendisiyle ilgili arkasından konuşulduğu, kendisine imada bulunulduğu, televizyondan kendisine mesaj gönderildiği, düşüncelerinin çalındığı, sonsuz güçlerinin olduğu, başkalarının zihnini okuduğu, ulaşılması imkansız ve ünlü kişilerin kendisine aşık olduğu, dünyanın sonunun gelindiği, düşüncelerinin yayınlandığı, vücuduna çip yerleştirildiği, kendisine komplo kurulduğu, birileri tarafından takip edildiği, birilerinin kendisini zehirlemeye çalıştığı gibi düşünceler.
Hastalığı şiddetli olan hastaların konuşması dağınık, acayip ve çoğu zaman anlaşılmazdır. Hastalarda duygusal sığlık olması nedeniyle hastayla ilişki kurulması zor olabilir. Kimi hastalarda kendi kendine gülme veya konuşma görülebilir. Çünkü şizofreni hastalığında kişi iç dünyasında olan biten ile dış gerçekliğin ayrımına varamaz.
Şizofreni dikkat, konsantrasyon, bellek gibi bilişsel yetilerde kayba neden olur. Ayrıca hastalarda halüsinasyon olarak adlandırılan bir tür algı kusuru dikkati çeker. Halüsinasyon bir uyaran olmamasına rağmen bir şeyleri varmış gibi algılamaktır. Örneğin hastalar kimsenin görmediği görüntüler görebilir, gaipten sesler duyabilir. Bunların dışında bedenine elektrik verildiğini, kötü kokular veya tatlar algıladıklarını da sanabilirler.
Ağır olgularda hastalar konuşurken birden duraksayabilirler. Yine ağır hastaların kurdukları cümleler gramere uygun olmadığı için anlamsız veya kelimelerin rastgele sıralanmasından ibaret olabilir.
Şizofreni soyut düşünme yetisini olumsuz etkilediğinden dolayı hastaların düşünceleri çocuksu olup, düşüncelerine çoğunlukla somut düşünce hakimdir. Bu yüzden deyim veya atasözlerinin aslında ne anlatmak istediğini anlayamazlar.
Şizofreni hastalarında ağır ilgisizlik ve isteksizlik olduğu için hareket azlığı ve toplumsal çekilmeleri hemen fark edilir. Kimi hastalarda otomatik, kalıplaşmış, amaçsız ve tekrarlayan hareketler görülebilir. Hastalar çoğu zaman durgun ve kendi halinde olsa da şizofrenide taşkınlığa varabilen hareket artışları da görülebilir.
Şizofrenide sık görülen belirtilerden bir diğeri de uykusuzluktur. Uykusuzluk bu hastalarda belirtilerin alevleneceğinin habercisi olabilme ihtimali nedeniyle önemli ve takip edilmesi gereken bir semptomdur.
Şizofrenide ilk belirtiler genellikle ergenlik yıllarında ortaya çıkar. Hastalık belirtileri çoğunlukla 25 yaşına dek ortaya çıkmış olur. Fakat bu hastalığın tipik bir başlangıç şekli yoktur. Hastalığın başlangıcı erkeklerde en sık 15-25 yaşları arasındadır. Bu yaş aralığı kadınlarda bir miktar daha ileridir.
Şizofreni süreklilik gösteren bir hastalıktır. Ancak klinik seyri olgudan olguya değişkenlik gösterir. Belirtiler sıklıkla sinsice başlayıp, yıllarca belli bir düzeyde devam ederken kimi zaman psikotik belirtilerde alevlenmeler de görülebilir.
Erken başlangıçlı şizofreni hastalığında hastalığın prognozu daha kötüdür. Ayrıca hastanın madde bağımlısı olması, şizofreniye kişilik bozukluğunun eşlik etmesi, kişinin sosyal desteğinin az olması veya ilaç uyumsuzluğunun bulunması da prognoza kötü etki eden faktörlerdendir.
Hayır, şizofreni her toplumda ve toplumun her kesiminde görülen bir hastalıktır.
Şizofrenin türleri şu şekildedir: paranoid şizofreni, hebefrenik/dezorganize şizofreni, katatonik şizofreni, basit şizofreni, rezidüel şizofreni.
Paranoid şizofrenide düşünce içeriği bozukluğu baskın olup, hastada yoğun paranoid temalar vardır. Hastalığın başlangıcı daha yavaş ve geç yaşlardadır.
Hebefrenik/dezorganize şizofrenide tabloya düşünce şekli ve davranış bozukluğu hakimdir. Hastalık daha genç yaşta ve aniden başlar. Düşünce süreci çok bozuk ve dağınıktır. Duygusal oynaklık dikkati çeker ve kendi kendine gülme gibi acayiplikler sıktır.
Katatonik şizofreni hastanın uzun süre belli bir durumda hiç kıpırdamadan durmasıyla karakterize bir tablodur. Hasta bir başkasının kendisiyle iletişime geçme girişimine genelde kayıtsızdır.
Basit şizofreni sinsi başlangıç ve hızlı ilerleme ile karakterizedir. Ayrıca içe kapanıklık, etrafa ilgisizlik ve isteksizlik gibi belirtiler tabloya hakimdir.
Rezidüel şizofreni; bir veya birden fazla şizofrenik depreşmeden sonra daha çok içe kapanıklık ve etrafa ilgisizlik belirtilerin yoğun olarak görüldüğü şizofreni türüdür.
Evet. Şizofreni tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Tedaviye ne kadar erken başlanırsa ve hasta kendisine önerilen tedaviye ne kadar uyum gösterirse tedaviden yanıt alınma oranı da o kadar çok artar.
Şizofreni tedavisinde antipsikotik adıyla bilinen ilaçlar kullanılır. Ayrıca bazı hastalarda antipsikotik ilaçların yanına duygudurum düzenleyicileri olarak bilinen valproik asit, karbamazepin gibi ilaçlar da eklenebilir.
Şizofreni süreğen bir hastalıktır. Dolayısıyla şizofreni tanısı alan hastaların tedavisi ömür boyu devam eder.