Bipolar kelimesinin Türkçe karşılığı “iki kutup”tur. Bu hastalık aslında adından da tahmin edileceği üzere iki farklı uçta yer alan ataklarla karakterize ve kronik seyirli bir hastalıktır. Bahsi geçen ataklardan birisi manik atak, diğeriyse depresif ataktır.
Depresif atak, major depresif bozukluk olarak bilinen klasik depresyondan farklı değildir. Manik atak ise en özet haliyle depresif atağın tersi bir tablodur. Yani hasta böyle bir dönemdeyken kendisini aşırı enerjik, haddinden fazla mutlu hisseder, hareket ve konuşması son derece hızlıdır. Ayrıca manik ataktaki hastanın özgüven artışı da herkes tarafından hemen fark edilen bir durumdur.
Bipolar Afektif bozukluğun toplumda görülme sıklığı %1 ile %5 oranları arasında değişir.
İlk manik atak genellikle erken erişkinlik yıllarında meydana gelir. Ancak bazen orta yaşlarda görülebilse de bu daha düşük bir olasılıktadır.
Manik atak belirtileri; depresif atak belirtilerinin tam tersi olarak düşünülebilir. Manik atakta olan hasta çok coşkulu, taşkın, aşırı enerjik, fazla sinirli veya tahammülsüzdür. Bu dönemde hastalar sıklıkla renkli, abartılı ve dikkat çekecek şekilde giyinirler. Öz bakımları çok artmış, engellenme eşikleri belirgin olarak düşmüş, konuşma hız ve miktarı artmıştır. Hastalar bu durumu çoğunlukla “dilim aklıma yetişemiyor” gibi bir ifadeyle anlatırlar. Ayrıca konuşurken konudan konuya atlarlar.
Neredeyse hiç uyumamalarına rağmen kendilerini çok dinç ve her şeye güçlerinin yeteceğini düşünürler. Duyguları aniden değişebilir, gülerken birden ağlayabilir veya fazlaca öfkelenebilirler. Kimi manik atakta hastanın düşünce içeriğine paranoid temalar hakimdir. Hastalar bazen de halüsinasyon görülebilirler. Ancak bipolar afektif bozuklukta görülen paranoid temalar ve halüsinasyonlar; şizofreniden farklı olarak ataklar arasında tamamen ortadan kalkar yani geçicidir.
Depresif atağın özellikleri ise klasik depresyonun klinik özelliklerinden farklı değildir.
Hayır, kişinin Bipolar Afektif Bozukluk tanısı alması için o ana kadar en az bir manik atak geçirmiş olması yeterlidir. Yani hasta o ana dek depresif atak geçirmemiş olsa bile manik atak öyküsü var ise tanı Bipolar Afekti Bozukluktur. Ancak bunun tersi geçerli değildir. Depresif atakları olan kişi manik atak geçirmediği sürece hastanın tanısı bipolar afektif bozukluk değil, yineleyici depresif bozukluktur.
İlk manik atak ne kadar erken yaşta başladıysa, psikotik özellikli atak sayısı ne kadar fazlaysa, atak sayısı ne kadar çok ve sıksa, ataklaer arası süre ne kadar kısaysa, hastanın ilaç uyumu ne kadar kötüyse; bipolar afektif bozukluğun klinik seyri de o kadar kötü olmaktadır. Ayrıca ailede bipolar afektif bozukluk öyküsünün olması, eşlenik ruhsal veya başka tıbbi hastalıkların olması, sosyal desteğin olmaması ve madde kullanım öyküsünün olması da hastalığın gidişatını olumsuz etkileyen faktörlerdendir.
Evet. Özellikle bahar aylarında manik atak tetiklenebilir. Ayrıca kış ve sonbahar aylarında depresif atakların tetiklendiği hastalar da olabilir. Ancak bu durum her hasta için böyle olmak zorunda değildir.
Evet, bu durum mümkündür. Bipolar Afektif Bozuklukta manik ataklar hemen her zaman uyku miktarı ve uyku ihtiyacında azalma ile başlar. Ayrıca her zamankinden daha az süre uyumaya rağmen kendini çok enerjik hissetme ve konuşma miktarında artış olan hastanın vakit kaybetmeden psikiyatri doktoruna kontrole gitmesi gerekir.
Bipolar Afektif Bozukluk türleri; Bipolar Afektif Bozukluk Tip 1, Bipolar Afektif Bozukluk Tip 2, Hızlı Döngülü Bipolar Afektif Bozukluktur.
Bipolar afektif Bozukluk Tip 1; manik atak ve depresif ataklarla karakterizedir. Ancak hastanın bu tanıyı alması için depresif atak geçirmesi şart değildir.
Bipolar Afektif Bzoukluk Tip 2’de depresif atakların yanı sıra hipomanik ataklar vardır. Ancak manik atak bu türde görülmez. Ayrıca hastanın bu tanıyı alması için depresif atak geçirmesi şart değildir. Atağın hipomanik atak olması için manik semptomlar en az 4 gün sürmesi gerekir. Eğer belirtiler en az 1 hafta sürüyor veya hastaneye yatışı gerektiriyorsa atak manik atak, tanı ise bipolar afektif bozukluk tip 1’dir.
Hızlı Döngülü Bipolar Afektif Bozukluk; bir sene içinde en az 4 farklı (manik ve/veya depresif) atak geçirilmesiyle karakterize bir bipolar afektif bozukluk türüdür.
Evet. Kişinin işlevselliğini belirgin olarak azaltan bu hastalığın tedavisi vardır. Bipolar Afektif Bozukluk tanısı alan hastaların medikal (ilaç) tedavi kullanması şarttır.
Bipolar Afektif Bozukluk tedavisinde kullanılan ilaçları atak tedavisinde kullanılan ilaçlar ve atakların tekrarlamasını engelleyen ilaçlar olarak iki gruba ayırmak mümkündür. Atak tedavisinde kullanılan ilaçlar; depresif atak için antidepresanlar iken, manik ataklar için antipsikotiklerdir. Atakların tekrarlamasını engellemek amacıyla kullanılan ilaçlar ise duydudurum düzenleyiciler olarak isimlendirilir. Lityum, karbamazepin, valproik asit ve lamotrijin bu gruptaki ilaçlardır.
Duygudurum düzenleyicilerinin fayda sağlayabilmesi için ilacın kan düzeyi istenilen aralıkta yer almalıdır. Aksi takdirde ilaç beklenen etkiyi göstermez. Bu yüzden bu ilaçlar ilk başlanıldığında veya dozu ayarlanırken haftada bir kan düzeyilerine bakılmalıdır. Kan düzeylerinin istenilen aralıkta olduğu görüldükten sonra tahlil sıklığı 6 ayda bir gibi daha seyrek sürelerle kontrol edilir. Ayrıca belirtilerde dalgalanma söz konusu olduğunda da kan tahlili istenmelidir. Ancak kan düzeyi tuttuktan sonra yapılacak ardışık tahlillerin arası vaka özelinde karar verilmesi gerekir.
Evet, bu olası bir durumdur. Özellikle yoğun stresöre maruz kalma, önerilen ilaçlara uyum sağlamama ve bahar ayları ataklar için önemli risk faktörleridir. Ancak hekimin önerdiği ilaç tedavisine uyum sağlayan ve düzenli psikiyatri kontrolüne giden hastalarda bu oran çok düşüktür. Ayrıca ilaç tedavisini düzenli kullanan hastalarda hastalık belirtilerinde dalgalanma olsa bile belirtilerin atak düzeyine ulaşma olasılığı daha az olup, buna rağmen atak yaşandığında da belirtiler hemen kontrol altına alınmaktadır.
Evet, uygulanabilir. Ancak hastanın hekim tarafından değerlendirilip sonra terapiye uygun olup olmadığına karar verilmesi gerekir.